Главная | Ателье | Фотографии | Подготовка к свадьбе | Татарская свадьба - Туй йолалары | Ссылки

Мы готовы сшить вам свадебное платье, платье для никаха.

Выполняем заказы и для других регионов.

Туй мәҗлесе

Табынның түрендә кияү белән кәләш (ул кияүнең уң ягына) утыра. Аның янына — егетнең әти-әнисе һәм шаһитлар, ә егетнең сул ягыннан кызның әни-әтисе һәм шаһитлар утыра. Шуннан инде өстәл буйлап кара-каршы кода-кодагыйлар утырырга тиеш. Ягъни өстәлнең уң ягына егет ягыннан килгән туганнар, сул ягына кыз ягындагы туганнар утыра. Шуны да онытмаска кирәк, кода каршысына —  кода, кодагый каршысына кодагыйның утыруы бик мәгънәле һәм күңелле, чөнки аларның серләре уртак.

Башка кунаклар, дус-ишләр дә табын янында тиешле урыннарын табалар. Шуны әйтеп үтик, табын янында ир кешенең уң ягында хатыны утырса, сул ягына ир кеше утыра.

Юбилей тантанасы мәҗлесләрендә хуҗа түр башына утыра, уң ягыннан хатынына урын бирә. Ә мәҗлесне хуҗаның яисә юбилярның иң якын туганнары яки дус-ишләре алып бара, кунакларга хөрмәт күрсәтә.

Әлбәттә, кем янына кемне утырту — хуҗаның үз эше.

Шунысы да бар, туй яки башка төрле мәҗлесләрдә кода-кодагыйдан соң, алар тирәсенә иң якын туган-тумачалары, дус-ишләре утыртыла. Бу инде аларны аеруча хөрмәтләүне аңлата.

Башка төрле мәҗлесләрдә дә кунакларны утырту тәртибе туй табыныннан әллә ни аерылмый. Килгән кунаклар нәкъ шул тәртиптә утырып, алар арасыннан олырак яшьтәге кешеләрне хөрмәт йөзеннән иң түргә утыртырга мөмкин.

Чакыргач, кунак беркайчан да соңга калмыйча, вакытында килергә тиеш. «Ашка килсәң — элек кил, үз кадереңне белеп кил», диләр.

Өйгә килеп кергәч, кунак тәртип белән генә чишенә, аяк киемен, өс-башын теләсә кайда түгел, бәлки тиз генә алып киенерлек уңайлы урынга куя. Үзенен пөхтәлеген тикшерә, аннары алданрак килгәннәр белән күрешеп чыга. Хатын-кыз үзе кул биреп күрешә.

Кунаклар җыелып беткәч, мәҗлес хуҗасы аларны табын янына утырышырга өнди. (Башта кунак әйбәтләп кулын юарга тиеш).

Өстәл тирәсенә утырышкач, хуҗа кунакларны үзара таныштыра башлый, мәҗлес җыюның максатын әйтә, мәҗлесне ачып җибәрә, аны алып бару өчен кунаклар арасыннан — тамада, ягъни табын башы сайлана.

Тамада мөлаем, җор, тапкыр сүзле, юморлы кеше булырга тиеш. Ул — табынның чын хуҗасы, аның әйткәннәрен үтәү шарт. Җыр, бию, уен-көлке, тост тоту, мәҗлеснең тәмамлануын белдерү — барысы да тамада карамагында. Әлбәттә, һәр нәрсә табигый, ә уен-көлке урынлы, чын күңелдән, башка кешене кимсетми торган булырга тиеш. «Ашның тәме — тоз белән, мәҗлес яме — сүз белән», дигәннәр.

Соңга калып килгән кеше булса, табын янында аның белән сузыла-сузыла кулыңны биреп күрешмә. Башыңны иеп кенә исәнләшү бик җиткән.

Утыра белү — бер инсаф, ашый белү — икенче инсаф. Аларның һәркайсы табынны матурлый.

Табынга килеп утыргач, төзәтенеп, ясанып, хатын-кызга бизәнеп, ирен буяп утыру да килешми.

Өстәл янында төз утырсаң, күршеңне дә борчымассың. Шуны да истә тот: күршең белән сөйләшергә теләсәң, башка кешегә аркаң белән борылма; терсәкләреңне өстәлгә куйма; өстәл артында китап, гәзит яки хат укыма. Аш-суга карата искәрмә ясама. Мәҗлескә катнашучылар — бер бөтен коллектив. Башкалар сөйләгәндә бүлдермә, кычкырып сөйләшмә, артык кычкырып җырлама.

Бик иркенләп китеп, кулыңны күршеңнең иңбашына салма. Ашап утырганда кулның буялуы да мөмкин, күршеңнең өс-башын тапландыруың да ихтимал.

Сөлге бирү, тоташ озын сөлгене табын тирәли әйләндереп кую — татар халкындагы күркәм гадәтләрнең берсе, өстәлгә кәгазь салфетка да куела.

Ашап-эчеп утырганда төчкерергә, йөткерергә туры килсә, тастымал яки кулъяулык алырга, аны ике кулыңа салып, башыңны өстәл кырыена таба ия төшәргә кирәк. Боларны күршеңә таба карап эшләмә. Инде бик кирәк булганда, урыныңнан торып кит.

 Кузгалырга туры килсә, күршеңнән рөхсәт сора.

Колакка пышылдап утырма. Серең булса, башка вакытта да әйтә аласың.

Үзеңнең эшең яки үзең турында гына сөйләү белән мавыкма. Сөйләшә торган сүзнең эчтәлеге һәркемне диярлек кызыксындырырлык булсын.

Чирең турында сөйләмә — мәҗлес өчен моның әһәмияте юк. Башка берәүнең кунакта үз-үзен тотышында ошамаган сыйфат күрсәң, ул турыда кычкырып әйтмә.

Башка берәүгә уңайсызлык тудырсаң яки борчысаң, гафу үтенергә онытма.

Табын янында тәмәке тартып утыру бер дә килешми, аның өчен тәнәфес бар.

Алданрак кайтып китәргә туры килсә, хуҗадан гына рөхсәт сорау да җитә, бу турыда барлык кунакларга да белдерү шарт түгел. Чыгып киткәндә сине күрүчеләр белән кул сузып саубуллашуның кирәге юк, бу очракта баш иеп кенә куялар.

Кайтырга кузгалгач та кул юалар, өс-башны шуннан соң гына кияләр.

Инде ашау-эчү тәртибе турында берничә сүз әйтик.

Татар халкының кунак табыны шактый катлаулы була. Өстәлгә салкын ашлар (кабымлык, калҗалар), җиләк-җимеш куела. Аннан шулпа яки шулпалы ашлар чыгарыла, аларны ашап бетергәч, гөбәдия, вак бәлеш яисә пылау, аннары бэрәңге белән кишерле, суганлы кош яки терлек ите бирелә. Аннан табынга компот һәм башка салкын эчемлекләр чыгарыла. Мөмкин булса, кавын, карбыз куйсаң да ярый.

Ашый башлаганчы иң элек ипигә үреләсең. Ипине юка гына телемләп кисәләр, табында арыш ипие дә, бодай ипие дә булырга тиеш. Ипине уң кул белән кирәк кадәр генә алалар (чәнечке белән алырга ярамый). Күршеңнең буе җитмәсә, аңа ипине савыты белән тәкъдим итәргә кирәк. Башлаган ипине ашап бетерү зарур, сынык калдыру килешми.

Салкын кабымлыклар ашаганда иң элек тәлинкәгә тозлы ашамлыклар: тозлы балык, консерв, аннары салатлар, тозлы яшелчә, итле кабымлыклар салып алалар. Ләкин аларның барысын берьюлы салып түгел, аерым-аерым алып ашыйлар. Пычак белән чәнечкедән дөрес файдалану бик әһәмиятле. Гадәттә аларның икесен бергә сөяксез яки кыздырган ит турап ашаганда кулланалар. Пычак — уң кулда, ә чәнечке сул кулда булырга тиеш. Пычак итне һәм башка ашамлыкларны кисү өчен генә түгел, бәлки чәнечкегә ашамлыкны җайлап салу өчен дә кирәк.

Шулпаны ит белән һәм итсез дә бирәләр. Ит салып чыгарганда башта шулпасын, аннары итен ашыйлар. Сөякле итне кул белән, ә сөяксезен чәнечке белән ашыйлар. Ит кисәге зур булса, пычак белән кисәргә кирәк. Итне шулпа белән бергә ашарга да мөмкин.

Шулпа янына өчпочмак, сумса, пәрәмәч кебек камыр ашлары бирелсә, өчпочмакны сул кулга тоталар, уң кул белән шулпаны — тәлинкәдән кашык белән ашыйлар, ә чынаяктан эчәләр.

Бәлешне аш кашыгы белән (катысын сул кулга тотып), гөбәдияне өлеш тәлинкәсеннән балкашык белән ашыйлар.

Ашап бетергәч, чәнечке һәм пычакны тәлинкәгә аркылы куялар,бу — кунакның башка ашарга теләмәвен күрсәтә.

Компот эчкәндә җиләк-җимеш төшен балкашык белән ипләп кенә тәлинкәгә салырга кирәк, кунакта җимешнең төшен ватып утырмыйлар.

Карбыз ашаганда иң элек пычак очы белән төшен тәлинкәгә төшерәләр һәм кирәгенчә кисеп ашыйлар.

Кавынны өстәлгә эчен алып, юка гына телемләп кисеп чыгаралар. Йомшак кавынны балкашык белән, ә катырагын пычак белән кисеп ашыйлар.

Алманы вазадан кул белән алалар, чәнечке яки пычак очы белән кадап алырга ярамый. Алманың кабыгын әрчеп, вак кына кисеп алып ашыйлар, шытырдатып тешләп ашау килешеп бетми.

Менә шулай мәҗлеснең, табынның беренче өлеше тәмамлана. Аннан чәй өстәле әзерләнә.

Чәйне элек өстәлдә кайнап торган самоварны ясап биргәннәр, шуңа күрә чынаяк тәлинкәсенә бүлеп эчкәннәр. Хәзер инде чокырдан гына эчәләр. Бал һәм вареньены розеткага салалар.

“Татар мөселман календаре. 1997 ел”