Свадебные платья в Казани - http://nevesta-kazan.narod.ru/

 

 

Кыз елату җырлары, сыктаулар

Кычкырыгыз миңа «Таң кучат»

      Яшел кечеркәннәр 1 эчендә
      Яшерен кычкырадыр яшь кучат 2;
      Торыгыз, тиңнәрем, торыгыз,
      Кычкырыгыз миңа «Таң кучат».

      Каләмфер, бадъян  ашаем,
      Ничек чәйнәмичә ташлаем?
      Кәбәм3 әтекәйнең өендә
      Ничек бу көйләрне башлаем?

      Типтем генә, ишек ачылды,
      Зынҗырлары 4 гына чәчелде;
      Миңа срок куеп китәчәкләр,
      Татлы гына йокым ачылды.

      Әйди, имәнсәр, имәнсәр,
      Имәнсәр башларын җил кисәр;
      Минем дә генә җаным тынмаса,
      Сиксән керфегемне яшь кисәр.

      Сула5 буйларында ике үрдәк:
      Берсе селезень6, берсе ана;
      Барча да гына җәмәгать шулай әйтә:
      Юкка югаладыр бу бала.

      Ашадыгызмы, тиңнәрем,
      Тук булдыгызмы, тиңнәрем?
      Әти дә кәбәмнең ашыдыр,
      Язулы 7 тиңегез яшедер.

      Шомырай 8 гына яңгыр яуса иде,
      Өстемә тамчы тамса иде;
      Белмәгән җирләргә барганчы,
      Газраил җанымны алса иде.

      Әй, ишегегез, ишегегез,
      Ишек бауларын чишегез;
      Риза сорарга килгәннең
      Бәбәкләрен төртеп тишегез.

      Бал да салмаган чәкчәккә
      Балавыз каян ябышкан?
      Чүп тә белмәгән яшь башка
      Кайгылар каян адашкан?

      Сикереп үк мендем болдырга,
      Кулларым тиде ишеккә;
      Язу гынам язгандыр бөтигә9,
      Яшь олан чакта бишектә.

      Кижеле чаршау тукыдым,
      Нинди өрлеккә корырмын?
      Каенишем кырыс, үзем яшь,
      Ничек ул өйләрдә торырмын?

      Мәскәүләрдән алган ак җепне
      Тетүеннән авыр сүтүе;
      Әтекәй кәбәмнең өеннән
      Әҗәлләрдән авыр китүе.

      Әтекәй, абзарың түгәрәк,
      Очып кына йөри күбәләк;
      Күбәләккәй булып кунармын,
      Җан гына тынмаса, елармын.

      Артыбызда безнең ак куак,
      Ак куакка кунган ак буак 10;
      Әтекәй кәбәмнең өендә
      Соңгы көнем инде мин кунак.

      Әтекәй, йортың саламдыр,
      Салам булса да сарайдыр;
      Каенишем йорты кабыктыр,
      Эченә керсәм тәмугтыр.

      Базарлардин алган винеклек 11
      Сындырмасмы икән өрлекне?
      Берәр ел бирми торсаң, әти,
      Бетермәс лә идем терлекне.

      Иртә дә генә торып тышка чыктым,
      Моңлы тавыш килә кокыдан 12;
      Бирәсең, әтекәй, ят кулына,
      Уятырлар татлы йокыдан.

      Ана үрдәк килә инештән,
      Балалары белән йөрмештән;
      Әтекәем, мине бирәсез,
      Сораштыгызмы авыл-күрештән 13?

      Шакыл да гына шакыл, ни шакылдый?
      Биек тау башында җил милчә14;
      Унҗиде яшемдә бирдең, әти,
      Яшь баланың кадрен белмичә.

      Бер-бер генә атлый, бер баса
      Кердем атакаем каршына,
      Тагын бер ел бирми торсаңчы,
      Шәт, калмас идем бит каршыңа.

      Повозкага 15 җиккән пар атны
      Җибәр, агакаем, солыга;
      Барып әйтегезче әтиемә,
      Хәле җитмәс микән йолырга?

      Чыршы гына нарат утыны,
      Чәйгә ярар микән күмере?
      Минем яшь җан гынам тынмаса,
      Рәнҗермен, әни, гомере.

      Колагыма таккан колакча,
      Йөрсәм талпынадыр бер якка;
      Әнием, бирәсең бик еракка,
      Килеп йөри алмам кунакка.

      Әтекәй, абзарың суырлы 16,
      Митлә 17 генә алып себерче;
      Әтием-әнием бирәм дисә,
      Җиңгигә әйтегез сөенче.

      Урамнарга килгән сатучы,
      Әнекәем баулар аладыр;
      Җиңгәкәем сөйли йөридер:
      Каенсеңлем башка каладыр.

      Җиңгәкәем, бар кер юарга,
      Бер кулында клен 18 бәләге;
      Шәт тә абзыкаем бирмәс иде,
      Усал җиңгәчәнең әләге.

      Әти дә кабәмнең азбары
      Баскан гына саен саз булды;
      Шәт тә әти кәбәм бирмәс иде,
      Абзыкаем шулай хаз булды 19.

      Сандык өстендә бизәнек 20,
      Бизәнегез инде, җиңгиләр;
      Усал каенсеңелегез китәдер,
      Кинәнегез инде, җиңгиләр.

      Ай гына кулымда кулъяулык,
      Уемнык микән, агакай?
      Бер стакан куаска ялландың,
      Туемнык микән, агакай?

      Вак-вак кына буран бурыймы
      Нигезләргә китереп сылыймы?

      Чыгып багыгыз, тиңнәрем,
      Таш йөрәкле җиңгием елыймы?

      Озын гына жирнең очында
      Урак кынам кала, урыгыз;
      Усалыгыз китә,  аулак кала,
      Әле яхшы гына торыгыз.

      Сиксән генә йеслек21 элдегез,
      Ничек шәй генәсен белдегез 22?
      Усал кызыгызны бирәсез,
      Нинди мәртәбәгә иңдегез?

      Ай да эшләдем, әнкәй, эшләдем,
      Билемнән фартугым 23 чишмәдем;
      Билемнән фартугым чишмәсәм дә,
      Бер дә яхшы сүзләр ишетмәдем.

      Чыршыдан чыра ярдыгыз,
      Якты ла янмасын дидегез;
      Усал каенишләргә бирдегез,
      Җанкае тынмасын дидегез.
    1 Кечеркән—- кычыткан.
    2 Кучат — әтәч
    3 Кәбәм — яратып,  иркәләп  эндәшү сүзе
    4 Зынҗыр-   нәрсәнедер  булса   тоту,   беркетү  өчен   кулланыла   торган   чылбыр
    5 Сула - елга   исеме
    6 Селезень - ата үрдәк.
    7 Язулы — бәхетсез
    8 Шомырай - шыбырдап сүзеннән үзгәргән булырга  тиеш.
    9 Бөти - чүпрәккә өчпочмаклап яки бүтәнчә  бөкләп төрелгән  догалык
    10 Буак — иртәнге томан
    11  Винек — се6еркге
    12 Кокы — күке.
    13 Күреш — күрше
    14  Милчә — тегермән
    15 Повозка-көймәлс арба
    16 Суырлы — чүпле.
    17 Митлә — себерке.
    18 Клен - өрәңге
    19 Хаз   булды - касд  (явыз ният) сүзеннән үзгәргән
    20 Бизәнек — бизәнү әйберләре
    21 Йеслек — тастымал.
    22 «Ничек рәтен  белдегез»  мәгънәсендә.
    23 Фартук — алъяпкыч.

 

I    ФФ    1957,   Мордва   республикасының  Пурдашан   районы    Вачеево    авылында Фатыйма   Кремчеевадан,   Темников   районы  Тат.   Карай   авылында   Фатыйма  Акбулатовадан И. Надиров һәм Р. Кәримовар язып алган.

II    ТХҖ,    229    бит.

 

«Татар халык иҗаты. Йола һәм уен җырлары», Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1980

СССР Фәннәр академиясенең Казан филиалы Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институты
Rambler's Top100 http://nevesta-kazan.narod.ru/ , 2007-2009
Hosted by uCoz