Туй мәҗлесе вакытында мактау-макташу җырлары

Без  туганыйны   сезгә   бирдек

Димче:

Алай гына иттем, болай гына иттем,
Арпалар да куштым бодайга;
Инде генә шөкер бер ходайга,
Эшләребез китте уңайга.

Кыз   атасы:

Нечкә генә нечкә иләктән
Оннар иләп керттем келәттән;
Килгән кодаларның, әй, асыллары,
Җырлап җибәрерләр рәттән.

Егет атасы:

Чәчрәп чыккан, томрап үскән
Безнең кырларда бер бодай;
Безне сезгә, сезне безгә
Сөеп кушкан икән бер ходай.

Кыз анасы:

Биеккәй генә тауда сыгыла-сыгыла,
Бөгелеп үскән тал икән;
Бик зур итмәсәң дә, бик хур итмә,
Сезнең өчен үскән бала икән.

Егет анасы:

Быел гына уңган бодайдан,
Корт анасын таптым курайдан;
Корт анасы кебек кодагыйны
Теләп кенә алдым ходайдан.

Иптәш кызлары яшь киленгә:

Өй түбәкәйләрем, әй, дранча,
Дранча саен бер акча;
Синең кебек туганыйлардан аерылгач,
Ямансурак булыр беразга.

Ак киндерләр элдем мин читәнгә,
Җилбер дә лә җилбер итәргә;
Туганаем йөри, әй, китәргә,
Һич белмием ни хәл итәргә.

Олы юлкайларның, әй, такыры,
Үз җиркәйләрнең бакыры;
Аерылмабыз дип йөргәниек,
Аерылдык бугай, ахыры.

Әй, иптәшкәем, шул сиңа,
Сызылып киткән юл сиңа;
Шул юлларга карап күңелем тула,
Тагын бер җәй уйнасак ни була?

Кияүгә:

Сандыкларың сандык өстендә,
Бер сандыгың тезең өстендә;
Кеше какса да син какма,
Ризыгы синең өстеңдә.

Буракай бура буратыгыз,
Түкми генә чәчми тотыгыз;
Безнең туганыйлар сезнең кулда,—
Какмый гына сукмый тотыгыз.

Ил түрә, иптәш, ил түрә,
Ил күрергә чыккан бер түрә;
Без туганыйны сезгә бирдек,
Үзләрегез яхшыга күрә.

Кыз әтисенә:

Тәрәзә төпкәйләрең төп-тимер,
Әтекәем, туңдым, туның бир;
Туннарыңны бирмәсәң, уң кулың бир,
Бәхиллекләреңне дәхи бир.

Күчтәнәч китерүчегә:

Әмәкәй суы буенда
Кармак сала торган идем мин;
Сезнең кебек күчтәнәч китерүчегә
Җырлар җырлый торган идем мин.

Ничекләй килдегез сез безгә,
Ничек төшмәдегез сез диңгезгә?
Төшәр идегез сез диңгезгә,
Сагынып, сөеп килдегез сез безгә.

Кодаларга:

Өемкәй-өем балтырган
Яңа бәбәкәйгә утырган;
Өстәл башкайларын ямьле итеп
Яңа кодалар килеп утырган.

Камыт баукайларың, әй, каештыр,
Каерып, ай, җигеп булмыйдыр;
Килгән кодаларның асыллары,
Аерылып калып булмыйдыр.

Кодачага:

Түшеңә бәйләнгән тәңкәң
Уклар атсаң да үтәсе түгел;
Сезнеңләй кебек булырга
Безнең кулдан киләсе түгел.

Кыз һәм кияүгә:

Агыйделләргә зимнәр ¹ килгән,
Агар җиркәйләре тар килгән;
Казанда түгел, юк Мәскәүдә
Сезнең лә кебек пар килгән.

Катайся чыкканда²:

Атларны җиктем мин яратып,
Түбән очкайларга каратып;
Түбән очкайларны ташлап киттек,
Югары очкайларны яратып.

Урамга купецлар туктаган,
Кызыллы яулык алыгыз;
Без ашаганга, без эчкәнгә
Риза-бәхил булып калыгыз.

Кунаклар озатканда:

Кунаклар китә, әй, озатыйк,
Басу капкаларын, әй, чыкканчы;
Кояшлар баер, айлар калкыр,
Без аерылып киткәнче.

Кояшлар чыгар, әй, Мартыннан,
Мартын тавы артыннан;
Күреп күзкәйләрем туймагачтын,
Озата килдем артыннан.

Ямьле болытлар киләдер,
Яусын инде болын буена;
Бергә дә бергә йөрешергә
Туры килсен гомер буена.

¹ Зим —көз көне  яки язын  елга өстен  тутырып  ага торган  вак  көпшәк боз
² Катайся   чыгу — атта  йөрергә  чыгу.

I. ФФ,   Башкортстанның   Бакалы   районы     Сарашлы   авылында   1928   елда  язып алынган.  Кулъязмада  кемнән  кем   язып  алуы  әйтелмәгән.  Колл.    I   п. 9  сак. бер. 166.

II   «Татар   халык  иҗаты»,   1951,   265—270   битләр;   ТХҖ   259—263  битләр.     Бу жыентыкларда текст «Туй җырлары» дигән исем астында басылган.

«Татар халык иҗаты. Йола һәм уен җырлары», Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1980

СССР Фәннәр академиясенең Казан филиалы Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институты