Туй мәҗлесе вакытында мактау-макташу җырлары

Берегез алтын булса, берегез көмеш

Егет  ягы:

Әй, илдек без, илдек без,
Иделләр кичеп килдек без;
Идел кичеп, ара кунып,
Кыз алырларга килдек без.

Челтерәп аккан чишмәгез,
Ялтырап каткан бозыгыз;
Арыслан күк безнең егетебез,
Ничек икән сезнең кызыгыз?

Яңа өйләремнең сәкесе,
Сәкесеннән йөзлеге ким түгел;
Сөйләшкән адәм тик сөйләшсен,
Егетебездән кызы ким түгел.

Кыз ягы:

Тәрәзә төпләрем гөл генә,
Кына гөлем никтер бер генә;
Безнең кызыбызның буе зифа,
Тирә-күрше илдә бер генә.

Агыйдел буйлары иңсәле,
Иңсәле җирләре култыклы;
Казаннарда түгел, юк Мәскәүдә
Безнең кызыбыздай булдыклы.

Егет ягы:

Бүлмә ишекләрең ачып куй,
Бүлмәләргә качып калмасын;
Кызыгызны гына мактамагыз,
Алып килдек егетнең алмасын.

Ай һай гына, ай һай, аярмы,
Тау менгәндә болан таярмы;
Болан кебек асыл егеттән
Әнекәсе кызын аярмы?!

Нагайбәк ¹ урамы зур урам,
Бер башында бадъян кибете;
Борчылмагыз, кодагый, борлыкмагыз ²,
Хур итәрлек түгел егете.

Олы келәтләрдә алтын ияр,
Алтын ияр кемнәргә тияр;
Безнең нәселебез алтын нәсел
Тамгалы³ җаннарга тияр.

Кыз   ягы:

Ай, ил күрә инде, ил күрә,
Ил   күрергә   чыккан   бер   түрә;
Без бәбекәбезне сезгә бирдек,
Сез үзегез яхшыга күрә.

Киртәләр дә тота калсагыз,
Каенлыкны бүлеп тотыгыз;
Инде бәбекәбез сезнең кулда,
Кадерләрен белеп тотыгыз.

Кыз  белән  егеткә:

Алма бакчасында берәү йөри
Ике кулларына гөл учлап;
Берегез алтын булса, берегез көмеш,
Яшәгез гел бергә тынычлап.

Кодалар,  кодагыйлар  үзара:

Ак та иделләргә күпер салдым
Вак-вак кына чуер таш белән;
Безне кодагыйлар көтеп торган
Тәмлеләрдән тәмле аш белән.

Көмештәй дә йөзек мин койдырдым,
Йөз тәңкәгә төште бер ташы;
Безнең кодаларны сорасагыз,—
Йөз кешегә тора бер башы.

Түшеңә таккан алтын тәңкәңнең
Ничек итеп чутын алаем;
Шул кадәрле асыл кодаларның
Ничек итеп күңелен табаем.

Биисем лә килә, биисем килә
Скрипка, кубыз көенә;
Кодагый, күңелең булдымы инде,
Көткән малың кайтты үзеңә!

Елга буе куе балтырган,
Бәбәккәйгә⁴ яңа утырган;
Өй эченә нурлы ямь кергән,
Кодакаем килеп утырган.

Ишекләр дә ачтым, ай, гөл күрдем,
Сандыклар да ачтым, мал күрдем;
Сез кодакайлар килеп кергәч,
Асыл кошлар белән тиң күрдем.

Шыгыр-шыгыр итә дугалар,
Кайдан килгән якын кодалар;
Атыгыз илдә, үзегез түрдә,
Җырлашыгыз әле, кодалар.

Аучылар чыга мылтык алып
Урман киекләрен атарга;
Өстәл өсте тулы тәмле ризык,
Белмим кайсын гына ашарга.

Базарларга чыгып сатып алдым
Ике метр ярым ал ситса;
Килгәннәрдин бирле сынап йөрим,
Аш-су бирүләрең бик чиста.

Ай, айлаштай инде, айлаштай,
Табаларда пешкән майлы аштай;
Сезләр китәрсез дә без калырбыз
Яфракларын койган агачтай.

Кодалар да китә, озатыйк
Басу капкасына җиткәнче;
Кояшлар да баер, айлар калкыр
Безләр аерылышып киткәнче.

¹ Нагайбәк - Чиләбе өлкәсендәге авыл исеме
² Борлыгу - хәсрәтләнү, пошыну
³ Тамгалы  - танылган,  күрекле мәгънәсендә
4 Бәбәк - яңа чыккан яшь ботак, сабак.

I. ФФ, 1956, Чиләбе өлкәсе Нагайбәк районы Коссель авылыннан Филипп Утяшев   җибәргән   җырлар   дәфтәреннән.

«Татар халык иҗаты. Йола һәм уен җырлары», Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1980

СССР Фәннәр академиясенең Казан филиалы Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институты