Qız belän yeget öyläneşergä
uylıylar ikän, başta qız yağına kilälär
yegetnekelär. Yegetneñ yaqınnarı kilä. Sorap
baralar. Sorıylar: «Nigä kildegez?». «Qızıñnı
alıp qaytırğa», -dilär. Qızların
xatınğa sorıylar. Östälne äzerliseñ.
Kümäçeñne1 salasıñ,
öläşäseñ. Riza bulsa, alıp qaytıp
kitäseñ. Riza bulmasa, ...
Kilgändä, üzeñ belän
kümäç alıp kiläseñ, sumqa tutırıp.
Anda inde çäyeñ bula, üzeñ peşergän
aşlarıñ bula. Qız sorarğa kilgän keşe
çalbarınıñ ber balağı töşkän,
berse mengän bula. Ber balağı
çığarılğan bula. Bu qız sorap
kilüneñ bilgese.
Yarar digän xäl qılınsa, niqax
uqıtalar. Niqaxnı, qız yaqtan sorasalar, qız yaqta
uqıysıñ. Malay yaqta da uqıylar. Qaysı yaq riza.
Başlıça, malay yaqta uqıylar inde. Niqaxta başta
malaynıqılar äyber tarata. Bu inde büläk taratu. Annan
qarşı yaqqa çaqıralar. Äyber taratunı yeget
yağı başlıy. Şunda srazu söyläşälär
...
Xäzer ozatu sandıqları tutırmıylar.
Elek ul ozatu sandıqları tuyğa kilä ide. Xäzer maşinalar bit ...
Niqaxnı
qıznıñ öyendä yasıylar da, yä buş
qız öyendä, kiäw ambarında aq kelät yasıylar
ide elek. Bolar utızınçı yıllardan soñ. Bolar
yañaraqlar. Xäzer berençe munça kerülär
bötenläy yuq. Baralar munçağa. Munçada
tastımallar elenep quyğan bula. Elä torğannar ide elek.
Aqça da bäylillär ide. İke yağına elep quyalar
waq aqça. Ul qıymmätle ide ....
Tuy
aldınnan kiäw belän käläş ziratqa barıp,
doğa qıldıru elek bulğan. Xäzer tağı
qabatlıy başladılar.
56.
Elek
şulay bulğan, qıznı alıp kitär aldınnan
äbilär cıyılğannar, äbilär
cıyılıp, anı senläw dip atalğan. Qıznı
utırtıp quyğannar, çarşaw astına. Yaqın
keşelär totıp cırlağannar, şuşındıy,
moñlı cırlarnı. Ä xäzer alay yuq yılap
utırğan. Bezneñ aradan kitäm dip. At belän alıp
barğannar. Qız çäye eçerälär. Änilär-ätilär
qunaq bulalar, tuyda yörilär, ä yäş qız yegete
belän samowar quyıp, çäy äzerläp, alarğa
aşarğa äzerläp tora. Qız çäyen eçerä,
çäy eçerü bula. Menä min kiäwgä
çıqtım, min üzemnem iptäşläremne,
qızlarımnı, yegetlärne çaqırıp,
barısın da çäy eçerdem. Qulyawlıqnı
qız yäş çağında eşli, annarı tuy
waqıtında anı at başına bäyli. Atlarnı
törle—törle yeplär belän urağannar, tarantas bula.
Öydän çıqqaç, qız artqa qaramasın, kire
qaytırsıñ dilär. İñ berençe utıra
ike qodağıy, ikeseneñ aldında samowar, berseneñ
aldında mendär, ikençesendä kilä ozatqıs.
Bäyrämçä kiengäç, küñelle,
büläk birälär, bäxet telilär. Yulda
qarşı ala kiäwneñ tuğannarı. Qayber keşe
äpäy teşlätä, kem kübräk teşli.
Qız çäye eçkännän son, qız belän
yegetkä öy äzerlägännär, anda urın
äzerlilär, soratıp alğanda. Alarnı ikesen ike
kiç anda qundıralar. Berençe kön tuy - yegettä,
ikençe kön — qızda, öçençe kön
bergä bulğan. Elek, tuydan alda kiäw belän
kiäwneñ inäse qunaqqa kilä käläşkä,
ul tuğannarnı käläşneñ çaqırıp
yörtälär barsın da ike kön alda, alar
büläklär birälär, qız yaqtan.
57. Tuy
yolası
...Suğış
waqıtı bulğan. Andıy tuylar bulmağandır da inde
ul çınlıqta. 35 yılğı bulğaç
qına. Ul waqıtta suğış waqıtları, qırıq
berençe yıllar. Nitälär, qarşı alalar,
kötep toralar tuynı. İke keşe elektä şulay
bulğan inde, qarşı baru dip äytälär inde.
Qarşı barğan keşe yänä şunda bara,
kötep tora i aña tastımal elälär. İ monnan
öydän alıp çığıp kitkändä
sanduqqa malay utırıp bara inde. Aysıluğa kem bulsa da
barğan ide bezneñ, ä bu kilennekenä belmim. İsemdä
yuq. Arqılı maşina belän töşäbez
digännär ide kilep aluçılar. Äyberlären
töyäp nimä qızğa biräseñ,
bötenläy töyäp alıp kitälär. Ul
öygä barıp citkäç tä, sanduqnı birmi,
utıra. Qıznıqı utıra, anı, sanduqnı, birmi
äle anda barıp töşkäç. Anı tüläp
alalar. Elektä şundıyraq bulğan ul.
Sarıqnı
totalar. Baylıq bulsın dip totalarmı, tayantıq digän
bulıpmı, belmim. Baylıq. Mäğnäse bardır inde
anıñ, min qayan soñ belim anı?
Ä
menä Fäxernisa apay Şökerdän kilgändä bez ar
yaqta idek, yäş idek inde. Kildek digän bulıp menä
anda bala—çağa cıyıla, qararğa kildek digän
bulıp. Balalarğa äyberlär taratıp
çıqqannar ide. Menä şulay itälär dä,
menä şuşınıñ kebek nu näzek kenä bula
ul. Muyınğa bäyläp quyasıñ. Büläk
itep inde, kilen büläge dip. Ä bulmağaç,
qaysıber keşegä menä bolay tüşen birep tä
bula torğan ide. Äbi—çäbilärgä inde
çäy eçergändä: «tüşen biregezçe»,
- diä torğannar ide. Äbilärneñ bula bit äle ul,
änä şul. Äyber bulmağan, yuq waqıtta.
Yuq, belmim
küpne min alay. Qız kilep töşkäç, änä
şunda taratalar, bezdä şulay. Min Fäxernisa
apaynıqın beläm inde. Anda Fäxernisa apay monda
yabılğandır inde.
Qız
niqaxtan soñ kiäw yağında qala. Qız sorarğa
malaynıqılar kilä. Qıznı bu waqıtta
yäşerälär. Anda işeklärdän, taqtadan
kerergä quşalar.
Qızğa
may qaptıralar, kiäw qapqa töbendä qıznı
mendärgä bastıralar. Qapqa töbendä
tayançıq1 tottıralar. Tayançıqnı
çüpräk änise2 tota. Ata inäy3 dilär inde
anı. Tayançıq tottırğaç, tayançı
da bula. Monda ata—anasın alıştıra torğan keşe
bula. Eçe poşqanda, borçılıp ta
şuşında kerergä mömkin inde.
Yäşlärgä may qaptıru bula. Maynı qaysı aldan
qaba, ğäiläne şul citäkli. Kilen baş bulamı,
yegetme ...
Qız
yağı bäleş kiterä, qız bäleşe bula bu. Tuydan
alda qız bäleşe belän äbilärne çäy
eçertälär. Qız bäleşe bäläkäy
sawıtta kiterelä Ul yözem belän bula. Kükäye
bulmıy. Qız bäleşen aşıy torğan keşe
aqçasın büläk bularaq qaldıra.
Qız
bäleşe taq sanda bula. Unber, tuğız, parsız san.
Bäleşlär keçkenä bula. Samawırdan
çäy yasap toruçığa alyapqıç, aş,
yä sawıt-saba birälär. Äbi çäyennän
soñ eräxmät uqıp çığıp kitälär.
İke çınayaq çäy eçälär.
Parlı bulsın. Tabın başlanuğa iñ berençe
bulıp öç litrlı butılqa belän araqı
kiterälär. Elek aña samoğon salğannar. Xäzer
araqı. Çireklek4 dip atala inde ul. Qalğannarı şul
tabın başlanğaç kiterelä. Annan ber qaz
çığaralar. Anı şunda ber keşe tabında
turıy. Turağan keşegä, qayın señlesenä,
qayın enesenä tastımal birä kilen, işekkä
elä. Tege araqılı şeşägä aqça
salalar. Annan kilen tastımalnı qayınana, qayınatağa
elä, cilkälärenä elä. Berazdan çäy
eçä başlağaç, bäleşlär
taratıla başlıy kiselep. Podnosqa salıp aqça
kiterälär. Äyber kiterälär. Elek su yulın
kürsätergä alıp barğannar. Kilen keşene yeget
öyendäge qız bala alıp barğan.
Çiläk-köyäntä belän su alıp qaytalar.
Qız balağa kilen büläk birä.
Täkägä
tayandıru ul - tayansıq. Anı inde näsele totıp tora.
Anı ätäy—inäy dilär. Arta şunı
birälär kilenneñ üzenä.
May
qaptıru buldı, kiäw kilüe belän qız
ciñgäläre totıp tora, anda kem qaba, tiz genä
şılay itep qabañ. Kiäw qapsa -kiäw
şäbräk bula, qız qapsa - qız uñğan bula.