Niqax

Soñğı waqıtta xalqıbız arasında ber bik citdi mäsälä xaqında fiker alışular, bäxäslär yışaydı, ul da bulsa — niqaxlar mäsäläse. Yağni xalqıbıznı sowet çorında şärigät quşqança niqax uqıtmıyça yäşägän ğäilälärnen tormışları borçıy. Çönki dinebezne totu, anıñ quşqannarın ütäw tıyılğan yıllarda berniçä buın wäkilläre niqaxsız, ZAĞS terkäwe nigezendä genä yäşäde. Ämma, mäğlüm bulğança, bik küp ğäilälär xäramnan tıyıldılar, tärtiple balalar üsterdelär. Xäzer isä mondıy ğäilälärnen tormışları xäram digän fikerlär yañğırıy başladı, yänäse alar üz ğäilälären niqaxsız ğına oyıştırdılar. Çınnan da, mäsälä bik citdi häm qatlawlı, şunlıqtan bez aña ayırım tuqtalıp cawap birergä tırışırbız.

Niqax närsä soñ ul? Niqax — ul ike yat keşene ber-bersenä bağlaw digän süz, ike zatnıñ ber-bersenä tormış yulında ğömer buyına bergä yäşärgä wäğdä birüe, iñ böyek maqsat quyğan könnäre. Anıñ ikençe iseme — "ğaqıd", bu süz ike zatnıñ ber-bersenä bäyläneşüen, tormış yullarınıñ bäylänüen añlata. Şunıñ belän alar ber-bersenä tormıştağı beten şatlıq-söyeneçlärne, qayğı-xäsrätlärne, balalar tudıru, alarnı tärbiäläw häm başqa eşlärne dä urtaqlaşırğa, ber-bersenä yärdämçe bulırğa wäğdä birälär. Keşe monı tanısa, birgän süzendä torsa, ul dönya-axirät bäxetle bula, bu irgä dä, xatınğa da qağıla: niqaxnıñ qäderen belergä kiräk. Niqaxta şahitlar aldında äytelä torğan "aldım-bardım" digän süzlärneñ mäğnäse: "Min sine riza bulıp üzemä amänät itep qabul qıldım, şul amänätne saqlarğa wäğdä biräm". Saqla şul amänäteñne, şul waqıtta sin üzeñne dä, tormış yuldaşıñnı da bäxetle itärseñ.

Niqax — ul iğlan qılu. "Bez öyläneşäbez" dip xalıqqa belderü. Bu niqaxnıñ asılı. Şuña kürä din tıyılğan yıllarda öyläneşkän qardäşlärebez, ägär dä alar qaçıp-posıp qına qawışqan bulmasalar, ämma, kiresençä, xalıqqa açıqtan-açıq räweştä belderep, ZAĞSqa barıp häm başqalarğa xäbär itep ğäilä qorsalar — ul çaqta alarnın bu ğämälläre niqax sanala. Alarnıñ elekkege tormışları cahiliät dip sanalıp, xäzer inde täwbä qılınsa, dimäk, borçıluğa urın qalmıy. Mäsälän, säxäbälär iman kitergäç, berse dä qabat niqax yañartmadı. Şunı añlıyq, şärigät — bik xikmätle öyrätmä. Allah Sübxänähü wä Täğälä şärigätne bik ciñel qılğan, anı teläsä nindi fätwalar belän awıraytırğa, qatlawlandırırğa kiräkmi.

Läkin, möxtäräm cämägät, bu oçraqta şuña iğtibar itik. Bolar barısı da cahiliät çorında, yağni din totu qatğıy tıyılğan waqıtlarda ğına bulırğa mömkin. Xäzer üz-üzebezne aldamıyq, tınıçlandırmıyq, bügenge köndä şöker itärlek mömkinleklärebez  bar.   Şunlıqtan  ägär  dä  beräw  bügenge köndä niqax uqıtu qıyın, mäçetkä barırğa ozaq, xäzrätlärne tabu çiten yäki başqa şundıy nigezsez sıltawlar tabıp, niqaxsız   ğına   ğäilä   qorsa,  anıñ tormışı  xäram  bula, balaları da zinadan tuğan bala dip isäplänä. Allahı Täğälä mondıy gönahtan Üze saqlasın.

Niqaxnı uzdıru waqıtına kilgändä, bu sorawğa cawap ber: niqaxnı ütkärü qayçan da yarıy. Bala bälağätkä citkäç, ataanasınıñ östendä bulğan burıçları — anı üzenä muafıyq zat belän niqaxlaştırıp, tormışqa cibärü. Bu balanıñ ata-ana östendäge xaqı.  Şäriğätebez niqaxnı aşıqtırırğa quşa. Ägär   ber   keşeneñ  balası   bälağätkä   ireşep,   ul   anı öyländermäsä,   niqaxlandırmasa,   balası  eşlägän  gönahlar atasına da yazıla, digän xädis tä bar. Balalarnıñ yäşe citkäç, alarğa  niqax  uqıtırğa  aşığırğa  kiräk.   Niqaxlaşu  öçen bernindi çik yuq. İmeşter, käbisä yılında tormış qorıp cibärü yaramıy, digän süzlär bar. Yuq, bolar barısı da adäm balaları üzläre uylap çığarğan süzlär. Balañ üsep, üzeñä tormış yuldaşın tapqan ikän, sin aña riza bulıp, täwfıyq-hidäyät teläp,  tormış yulın kürsätep,  öyrätep cibärergä tieş.

 Möfti Ğosman xäzrät İsxaqıy

Niqax häm anıñ qağidäläre

Allahı Täğälä äytkän: "Allah sezneñ üz cenesegezdän xatınnar yaralttı. Xatınnarığızdan isä sezgä balalar häm onıqlar yaralttı, häm sezne xäläl yaxşı rizıqlar belän rizıqlandırdı". ("Näxel", 72).

"Üzläregezdän irsez xatınnarnı, xatınsız irlärne, häm niqax xaqların ütärgä yaraqlı bulğan yaxşı qollarığıznı häm känizäkläregezne öyländeregez, ägär öylänüçelär fäqir bulsalar, Allah alarnı üzeneñ yumartlığı belän bay qılır, şiksez, Allah kiñlek iäse häm belep eş qıluçı". ("Nur", 32).

Möxämmäd ğäläyhissäläm äytkän: "Dönya — ul xozurlıq, ämma anıñ iñ yaxşısı — izge xatın". (Möslim).

"Allah belän ant itep äytäm, min sezneñ arada Allahıdan iñ nıq qurquçı. Läkin min uraza totam häm awız da açam, ğıybadät qılam häm yoqlıym da, xatın-qızlarğa da öylänäm. Minem yäşäw räweşemä qarşı eş totqan keşe bezneñ ömmättän tügel".

Niqaxnıñ faydaları

Niqax — ayırım keşegä, cämğiätkä häm keşelekkä fayda kiterä.

Niqax — keşeneñ xis-toyğıların qänägätländerep tınıçlıqqa ireşüneñ iñ yaxşı häm iñ tabiği çarası.

Niqax keşegä gönahsız tormış alıp barırğa mömkinlek birä. Allahı Täğälä äytkän: "Allahınıñ sezneñ öçen üzegezdän xatınnar yaraltmaqlığı Anıñ qodrätenä dälillärdänder. Ul Allah ölfätlänep bergä yäşäwegez öçen, ir belän xatın arasında duslıq häm märxämätlek qıldı. Anıñ bu eşlärendä fikerli belgän keşelär öçen, älbättä, ğıybrätlär bardır". ("Rum", 21).

Niqax — näsel qaldıru, ırunı üsterü öçen iñ yaxşı çara. Möxämmäd ğäläyhissäläm äytkän: "Üzara niqaxqa keregez häm min başqa millätlär aldında sezneñ sanığız belän ğorurlanırmın. Xristian monaxlarına oxşarğa tırışmağız". (Bäyhaqıy).

Niqaxta cawaplılıq toyğısı häm balalarnı tärbiä itü kiräklege keşene xezmät itärgä häm üz burıçın ütärgä etärä.

Niqax ğäilä tormışın cayğa sala. İr-at öydän tış xezmät itsen öçen xatın-qız xucalıqnı alıp bara.

Niqax ğäilä bäyläneşen nığıta häm nıqlı, bäxetle, bar yaqtan da qämil cämğiät tudıra.

Ägär kemder nıq niqaxlanırğa teli, läkin citärlek mömkinlege yuq ikän, ul keşe Allahınıñ süzlärenä qolaq salsın: "Niqaxlanu öçen mal taba almağan yarlı keşelär Allah alarğa birgängä çaqlı sabır itsennär häm zinadan saqlansınnar". ("Nur", 33).

Möxämmäd ğäläyhissäläm äytkän: "Äy, yäşlär, ägär sez niqaxlanırlıq xäldä ikänsez, niqaxlanığız, çönki ul sezgä tınıçlıq kiterer. Kem niqaxqa kererlek xäldä tügel   ikän,    ul   keşe   uraza   totarğa   häm   tıyılırğa burıçlı".

Küp möselmannar niqaxqa kerü öçen törle qıyınlıqlar häm qarşılıqlar tudıralar. Şuña kürä küp yegetlär, qızlar niqaxtan baş tartalar. Küplär oçraqlı bäyläneşkä kerä, monıñ öçen cawaplılıq ata-anaları östenä töşä.

Öylängändä tuğrılıqlı häm dini qıznı saylarğa kiräk. Möxämmäd ğäläyhissäläm äytkän: "Xatın-qızlarğa dürt närsäne küzdä totıp öylänälär: anıñ milke, däräcäse, maturlığı häm dine öçen. Sez tuğrılıqlı häm dini xatın-qızlarğa öylänergä tırışığız".

Şulay uq qıznıñ atası yäki qarawçısı qızına tuğrıqlı häm dini ir tabarğa tieş. Möxämmäd ğäläyhissäläm äytkän: "Ägär sezgä sezneñ öçen äxlağı häm dine yağınnan yaraqlı keşe kilgän ikän, anı öyländeregez. Ägär sez, monı eşlämäsägez, cirdä böyek fetnä häm bozıqlıq taralaçaq". (Tirmizi).

Nurislam xäzrät İbrahimov äzerläde.

“Tatar dini qälendare” 2004 yıl