Tatarlarda tuy yolaları. Qayum Nasıyri.

Qız yawçılatmaq

Wä däxi keşe üsep buyğa citkäç, öylänmäktä wä häm qız birmäktä baytaq ğädätlär bar. Ämma monda tuy xosusında wä qız birmäk xosusında bulğan süzlär bistä xalqınıñ ğädäteder.а Awıl xalqınıñ ğädäte däxi tübänräk yazılır. İnde qıznıа yawçılatmaq bu räweşçä bulır: bäğze öylänmägän yäş yegetlärа bar, öylänäseläre kilsä, kübräk mäscetkä namazğa yöri başlıylar. Min üzem mädräsädä torğan çaqta niçä märtäbä sizgänem bar ide, üzemneñ iptäşlärem belän söyläşä torğan idek: лFälän yeget namazğa yöri başlağan, axrı, öylänäse kilä torğandır╗,Ч dip; häm därwaqıy¹, berniçä könnän şul yegetneñа öylängänen işetä torğan idek. İnde qız-xatın arasında bertörle qarçıqlar bar Ч yawçı qarçıqlar; kemdä qız bar, kemdä öylänäse yeget bar, härqaysınıñ öylärenä kerep isnänep yöri: kemgä qız kiräk, kemneñ qız biräse kilä. Ägär beräwneñ öylänergä niäte barın sizsä, qızlı keşegä barıp, bik keçkenäа genä süz sala. Ägär birergä niätläre barın sizsä, yänä şul öylänäse yegetkä barıp citeşterä, yegetneñ atasına-anasına, yäki ğayre başqa qärendäşlärenä, yäki yegetneñ üzenä. Annan soñ yegetneñ atası şul qıznıñ atasına yawçı cibärä qızın [243] sorap. Ämma kübräk qıznıñ atası-anası yawçını yegetneñ atasınaа cibärä işarät belän añlatıp, ägär qızımnı sorasalar, birer idem, dip. Ämma härber keşe bolay tügel.

Bistä xalqı arasında, yegetneñ täwfıyğı wä häm hönäre yaxşı kürensä, mondıy yegetkä härkem üzeneñ qızın biräse kilepа tora. İnde bayağı süzgä kilsäk, xasıyle kälyäm², yawçı digännäreа ike öyneñ arasında baytaq könnär yörep ike qodanı kileşteräder, mömkin qädär bersen-bersenä maqtap. Annan soñ qıznı wäğdäläşep, berniçä miqdar mähär salıp, qıznı kileşkäç,а qolaq söyençese birälär, wä häm tuy şartların şunda söyläşälär, yağni mähär küpme, birnä küpme, yeget yağınnan qızğa nilär bireläse, qız yağınnan yegetkä nilär bireläse, wä häm yeget yağındağı qardäşlärgä, kem-kemgä birnä bulası, hämmäsen şunda täğayın qıylalar.

Annan soñ ber keçkenä genä mäcles yasap wä häm imamnı çaqırıp icabı qabul³ itälär. Ämma bu nikyäx mäclese tügel, monı icab qabul mäclese dip äytälär, nikyäx mäclesennän elgäre bula. Bu icab qabul mäclesennän soñ tuy mäclesenä çaqlı tuyğa xäzerlänep berniçä kön uza. Tuynıñ kirägen-yarağınа xäzerläp bulğaç, tuy bulası könneñ aldınnan ber kön möqaddäm öndäw çığaralar yäki zapisqa taratalar. Ul zapisqanıа basqan bula yäki yazalar bäğze keşelär üzläre. Ul zapisqanıñ mäzmunı şul, mäsälän: лFälän-fälän uğlı ütenä fälänençeа çisloda, fälänençe säğättä nikyäx mäclesenä räxim itäsez...╗ Yuğarıda äyttek icab qabul, dip; anıñ mäğnäse şul: mäsälän, imam sorıy qıznıñ atasınnan: лSin, fälän, üzeñneñ qızıñnı fälän-fälän uğlına xatınlıqqa birdeñme?╗ Ul äytä:а лBirdem╗. Däxi yegetneñ atasına äytä imam: лSin, fälän, üzeñneñ uğlıña fälänneñ qızın aldıñmı?╗ Ul äytä: лAldım╗. Annan soñ Ч fatıyxa. Monıñ täfsile nikyäx mäclesen bäyän qıylğanda kiler.

Annan soñ, bu icab qabul mäclese ütkäç, berniçä könnän tuy mäclese buladır. Tuy bulmastan borın yeget öyendä ber mäcles buladır, xatınnar mäclese. Ul mäcleskä xatınnar cıyılalar, qızğa bireläse büläklärne qarıylar. Bik zur zıyafätа bula. Härber xatın üzeneñ xälenä kürä ul mäcleskä ber zat yäki aqça alıp kiläder; qızğa bireläse külmäkne qotlap salalar sitsadan, yefäk zatınnan, aqçadan. Bu mäclestä cıyılğanа närsälär hämmäse qızğa kitä. Annan soñ, bu mäcleslär uzğaç, tuy mäclese buladır. [244]

Tuy mäclese

İnde bu nikyäx mäclese bulası kön qız öyendä bik zur mäcles bula, yağni zur nikyäx mäclese qız atasınıñ öyendä bula. Nikyäxnı häm qız öyendä uqıylar. Bu tuy bulası kön yeget öyendä häm mäcles bula. Nikyäx bulası kön tuy aldınnan beraz elgäre yeget öyennän qız öyenä berniçä törle närsälär cibärelä. Yeget öyendä häm keçeräk xatınnar mäclese bula. Qızğa närsä cibärgän töştä xatınnar bulırğa tieş. Bu könneа qızğa cibärälär büläk häm mähärgä xisap ber yaxşı sandıq,а yaxşı zur közge, yaxşı ştuf yäki xätfä, berniçä külmäklek yefäk materiä, berniçä külmäklek sitsa, şäl, yaxşı qalpaq, çitek, başmaq wä häm raznıy fruqta wä häm büläklär öçen yözeklär, päkelär, waq közgelär wä häm innek-kerşän, wä häm mähärgä täğayın qıylınğan aqçanı şul sandıqqa salıp bikläp cibärälär.а Wä däxi cibärälär berniçä perwıy sort kümäç, yartı pot bal, yartı pot may, häm artığraq häm kimeräk, härkemneñ xälenä kürä häm mäclesenä kürä.

İnde yeget öyendä tuyğa barırğa dip däxi berniçä keşelär cıyıla. Mäcles bula. Yeget yağınnan qoda bulıp baralar qız öyenä; häm bu tuyğa barası qodalarğa yeget öyendä berär törle aş bula. Ul menä bu räweşçä bula: qız öyenä tuyğa barasılar äwwäle yeget öyenä cıyıla, baytaq bula, mäclesenä kürä. Qız öyendäа häm yeget öyendä xalıq cıyılıp citkäç, yeget öyennän barası qodalarnı almağa qız yağınnan atlar kilä. Qodalarnı almağa kilgäç, berniçä törle aşnı tänawel qıylıp¹ doğa qıylıp, kitälärа şul atlarğa utırıp qız öyenä. Qaysı keşe häm üz atı belän bara. Qız öyenä nikyäx mäclesenä baralar. Qız öyenä barğan qodalar, keçeräk kenä tuy bulsa da, un-unbiş at bula.

Monnan barğan qodalarnı qız öyenä qabul itälär: лXuş kiläsez, qodalar!╗ Ч dip qarşı çığıp toralar. Xäzerlängän urınnarnıñ yaxşırağına yeget yağınnan kilgän qodalarnı utırtalar.а Xalıq cıyılıp tämam urnaşıp betkäç, ber doğäi fatıyxaа qıylalar. Urta ğına xälle keşelärneñ tuylarında un tabın, unbiş tabın keşe bula. Mullalarnı wä ğolyama cämäğätenа üz aldına ber tabın itep utırtalar. Ämma kiäwneñ atası yäki wälie² şul mullalar tabınında bula. Kiäwneñ atasınа häm qıznıñ atasın töp qoda dip äytälär. Şul ike qoda mullalar tabınında bula. Monnan soñ mulla qıznıñ atasın yäki wälien çaqırıp sorıy: anıñ qızı niçä yäştä, ni isemle, mähär küpme, qızı rizamı, häm şärigätçä şulay kiräk. [245] Mulla şärigätçä bu xosusta qıznıñ atasın yäki wälien cibärä qız qatına, ike keşe ğuah¹ quşıp, qızdan rizalıq sorarğa. Şul ike ğuah belän qıznıñ atası sorıy qızınnan, äytä qızına:а лQızım, sine fälän keşegä biräm, sin rizadır?╗ Qızı cawap birä: лRiza╗. Ul ike ğuah işetep tora (şärigätçä şulay tieş häm şulay itälär). Ämma mähärneñ bilgele xisabıа yuq, härkemneñ xäle qädärençä. Mähär salınadır yöz täñkä, ike yöz täñkä, öç yöz täñkä häm monnan artıq ta bula, xätta biş meñgä çaqlı, härkemneñ xälenä kürä. Mulla, bu eşlärne soraşıp betergäç, nikyäx uqıy, qıçqırıp, ğäräpçä ğıybadät belän.а Bu nikyäx xötbäse törleçä bula. Bu nikyäx mäclesendä kiäw bulası keşe bulmıy. Ägär qart keşe bulsa, nikyäx mäclesenäа üze bara, ğäip itmilär. Yäş kiäwlärgä ul mäcleskä barmaq kileşmi ğädättä, ämma şärigättä döres, teläsä üze bara, teläsä beräwne wäkil itep cibärä. Xätta bäğze yäş kiäwlär bula Ч tuy mäclesenä kilü tügel, mäcleskä cıyılğanа qodalarğa wä xalıq küzenä kürenmi. Mulla nikyäxnı tämamа qıylğaç äytä ata bulıp utırğan keşegä, yağni qıznıñ atasına, qıznıñ wälienä: лSez kem, fälän, üzeñneñ solbiä² qızıñа tarafınnan wäli (wäkil) bulıp üzeñneñ solbiä qızıñnı yöz täñkä mähär täqäbelenä3 fälän uğlı fälängä xatınlıqqa wä häm xälyäl cefetlekkä qabul itep ğädel ğuahlar aldında birdeñme?╗ Ч лBirdem╗. Yänä mulla kiäw tarafınnan ata bulıp аutırğan keşegä äytä: лSez kem, fälän, üzeñneñ uğlıñ tarafınnanа wäli bulıp fälän qızı fälänne xatınlıqqa wä häm xälyäl cefetlekkä qabul itep, yöz täñkä mähär täqäbelenä ğädelа ğuahlar aldında aldıñmı?╗ Ч лAldım╗. Annan soñ barça xalıq лamin╗ dip qul kütärep doğa qıyla.

Kiäw yağınnan ata bulıp utırğan keşegä bu mäclestä ber mendär birälär ştuftan, yäki ber ğayre törle qıybatlı materiädän,а yäki yaxşı sitsadan, mamıqtan. Ämma bu nikyäx mäclesendäа ata bulıp utırırğa qıznıñ häm kiäwneñ atası bulırğa tieş, ägär isän bulsalar. İnde ägär ataları bulmasa, ağa-eneseа ata bulıp utıra, xätta kiäw bulası yeget üzeneñ atası yäki ağa-enese bulmasa, wäkillekne kemgä tapşırsa da yarıy; xätta atası sälamät bulsa da, yat keşegä wäkillek birsä dä yarıy. Ämma qız bu nikyäx mäclesenä kilmäk yuqtır hiç Ч xätta bu zaman ğädätendä ğäip eşter. Bu tuy mäclesendä tuy aşı un-unbiş törle aş bula. Äwwäle bal-may kiterälär, annan soñ ğädäti aşlarnı berse artınnan bersen kiterä başlıylar: pılaw, göbädiä, bäleş, bökkän yäki pilmän, ürdäk bökkäne (ämma [246] tuy mäclesendä bökkän töben kismäk yuq, xätta ğäip itälär), cäy köne bulsa, balıq jarqoyı, kürkä ite yäki qaz ite, paştet, alma bäleşe, kesäl wä härtörle ciläk-cimeş. Bu aşnı tämam xalıq aldına kiterep betergäç, ber podnosqa zur staqan belän quyıp şirbät kiterälär. Mäclestäge keşelär ul şirbättän beraz tänawel qıylıp, härkem xäle qädärençä beraz qotlap, podnosqa aqça salıp cibärä. Ämma mullalar wä ğolyama cämäğäteа aqça salmaq yuq. Bu mäclestä mullalarğa, ğolyama cämäğätenä,а fäqir-föqärägä här ike yaqtan aqça öläşälär. Annan soñ bu tuy mäclese tämam bulıp, kilgän keşelär, Alla riza bulsın, dip kitä, mondağılar, xuş, dip ozatıp qalalar. Bu şulayа tämam bula. Ämma baylarda bu tuy öç köngä çaqlı bula. İkençe, öçençe köndä sıyğa dip çaqıralar. Bu soñğı ike köndäа zıyafät artığraq bula. Mömkin qädäre täkällef belän zıyafätа xäzerlilär, aslan bäyän itmäk mömkin tügel, wä häm bula çäy. Bu soñğı ike köndä ul mäclestä töp qoda häm bik xas keşelär, yaqın qärendäşlär bula. İnde bu zamanda bar bäğze keşelär tuy öçen eçemlektän, sıradan alıp quya. Oxotası bar keşegä ber keçkenä bülmädä bufet bula. Ämma mäcleskä eçemlekа kitermäk yuqtır, xätta ğäipter.

Büläk bağu

Bu tuydan soñ häm tuy mäclesläre tämam bulğaç, kiäw qız qatına barmas borın, qız öyendä däxi xatınnar mäclese bula. Monı büläk bağu mäclese dilär. Häm bu mäcleskä öndägändä, xatınnarnı şulay dip çaqıralar, büläk bağarğa dip; wä häm anda bik zur zıyafät bula. Bu mäcleskä cıyılıp xatınnar qızğa kiäw yağınnan kilgän närsälärne qarıylar. Härber xatınnar,а xällärenä kürä, qotlap ber närsä salalar, büläk: külmäklekа sitsa, materiä, ädräs wä häm aqça wä ğayre zattan. Bu mäcleslär barçası tämam bulğaç, kiäw qız quyınına kerä. Bu büläk bağu mäclesendä cıyılğan aqça, zat qızğa bula.

Qız quyınına kermäk

Bu mäcleslär barçası tämam bulğannan soñ, kiäw qız quyınına keräder. Qız quyınına kerä digän süzneñ mäğnäse şul: möselman tatarlarınıñ ğädätençä, kiäw bulğan keşe qız qatınaа bara, qıznıñ öyenä. Nikyäx bulğaç, qıznı yeget üzeneñ öyenä alıp kilä torğan ğädät yuq. Kiäw äwwälge märtäbä kürüendä qıznı, qız belän küreşälär qıznıñ atası öyendä. Xätta niçä zaman yeget qız qatına barıp-kilep, qunaq bulıp yöri. Monnanа soñ qız qatına barası bulğaç, ber kiçne täğayın qıylıp, [247] kiäw xäzerlänä başlıy qız quyınına kerergä. Yeget üzeneñ yaxşıа kiemnären kiep yäki bötenläy baştanayaq yaña kiem tekterepа kiä. Taqıya, qazaqıy, çikmän, tun, çitek, käweş Ч barı da yaña, bürek yaña. Ämma ğädättä kiäwlär qız qatına baralar äwwäle märtäbä keçe comğa kiç yäki düşämbe kiç.

Kiçlärdän ber kiçne bilgeläp, fälän kiç kiäw räxim itsen,а dip, qız tarafınnan yegetkä öndäwçe kilä. Yeget qız qatına kitkän cirgä yegetneñ dus-işe, ağay-enese cıyılalar, kiäwne qız quyınına ozatıp cibärergä. Kiäwne yaxşılap kienderep, ozatıp cibärälär. Läkin kiäw üzeneñ öyennän üzeneñ atı belänа barmıy. Qız yağınnan kilep alalar kiäwne bik zur täkälleflärа belän, par at belän, häybät ekipäjlar belän, ike yağındaа ike fonär. Ğädätençä, qız quyınına kiç baralar, qarañğı töşkäç, häm qız yağınnan yawçı xatın kilä kiäwne almağa. Annanа soñ kiäw yawçı xatın belän qız qatına bara. Küp keşelärdäа şulay bula. Yeget üz aldına arbağa utırıp bara, yawçı xatın yänä üz aldına utırıp bara. Yeget belän yawçı xatın qız öyenä barıp citkäç, yawçı xatın yegetne qız tora torğan häm kiäw kertmäk öçen xäzerlängän bülmägä alıp kerä.

Kiäw kertmäk

İnde bu qız tarafında bik näfis itep kiäwne qunaq itär öçen ber bulmäne xäzerlilär. Ul bülmägä kiäw urını yasıylar:а karawat, ul karawatqa ike qat tüşäk cäyälär, mamıq tüşäk bula, yefäk yurğan wä häm yefäk materiädän yäki näfis sitsadan ul karawatqa çarşaw. Ul kiäw keräse kiçne ul bülmäne bik näfis itep cıyalar, härber östälgä kömeş şämdällär belän ikeşär şäm yandırıp quyalar, öyne cıyın häybät näfis xuş is belän isländerälär. Şulqädär öyne näfis itep cıyalar, kisäktenа barıp kersäñ, ocmax mikän, dierseñ. Annan soñ, şulay xäzerlänep betkäç, yegetkä öndäw cibärälär: bu kiçkä kiäw räximа itsen qız qatına, dip, wä häm şul kiäw keräse kiçne qıznıа häm bik näfis kiemnär kienderep, xuş isländerep, şul karawatqa cäygän tüşäk yanına utırtıp quyalar; haman kiäwneа kötep tora. Ul qıznıñ östenä kigän kiemnäre bayağı kiemnärа fasılında yazılğan ğädäti kiemnärder, härkemneñ qız-xatın kieme xälenä kürä bula.

Annan soñ, kiç bulğaç, kiäwne almağa cibärälär, bayağı äytkänа kebek, yawçı xatın belän. Şul kiäw öçen xäzerlängän qız bülmäseneñ işege töbendä ber-ike bala tora. Bu balalar mondaа tormaqnı işek bawı basmaq dip äytälär. Ämma kiäw bulıp kilgän yeget ul balalarğa aqça birä, xälenä kürä. Ul kiäw yawçı xatın belän anda kerä. Yeget anda kergäç, östen-başın çişenä [248] dä qız belän küreşä yäki kiäwne qız çişenderä, küreşkännän soñ. Kiäw belän qız küreşä dä, qıznıñ qulına aqça sala, xäle häm däwläte qädärençä; monı küreneş dierlär. Ul birelgän aqçanı yäki zatnı küreneş aqçası dierlär. Kiäw belän qıznı küreştergäç, yawçı xatın annan çığıp kitä.

Annan soñ kiäw belän qızğa aş kiterälär. Kiäw belän qız äwwäle bergä utırıp aşıylar. Anda ikesennän başqa keşe bulmıy. İñ äwwäle bal-may kiterälär, kiäw belän qız şul bal-maydan tänawel qıylalar. Annan soñ kiäw bal-may tabağınaа aqça salıp cibärä; monı bal-may aqçası dierlär. Annanа soñ aşnı aşap, çäy eçep bulğaç, kiäw belän qız, beraz utıralarmı-yuqmı, yatırğa xäzerlänälär. Qız kiäwne äwwäle çişenderep betergäç, annan üze çişenä başlıy. Tämam çişenepа betkäç, karawatqa menep yatalar, yoqlıylar...

Annan soñ irtä belän kiäw öçen munça yağalar. Kiäw, däxi irtä belän urınınnan torıp, qız belän munçağa kitä. Munçağaа kitkändä tüşäkkä yänä aqça salıp kitä; monı tüşäk aqçası dip äytälär. Ul aqça tüşäkne cäyüçelärgä bula. Yänä kiäw belän qız munçağa kitkäç, qız bülmäsen cıyıştırıp, tüşäkne tözätep, yañadan cäyep quyalar. Yänä kiäw munçadan çıqqanda munçağaа aqça qaldırıp çığa; monı munça aqçası dip äytälär. Bu aqça munça yağuçığa bula. Kiäw, şul räweşçä, qız qatına äwwäleа märtäbä kergändä dürt kiç quna totaş. Annan soñ, dürt kiç qunıp bişençe kiçtä üzeneñ öyenä atası-anası yanına qaytıp küreşep, yänä qız qatına kitä.

Qayçan kiäw qız qatında dürt kiç yoqlap atasına-anasına küreşergä qaytqanda, qız qatınnan alıp qayta äwwäle üzenä büläk: yaxşı taqıya, säğät, yaxşı çikmän, külmäk-ıştan, ayaqçular yaxşı büzdän çigep yasağan. Bu närsälärne tämam baştan-ayaq kienep qayta. Wä däxi kiäwneñ ata-anasına häm ağay-enesenä, qardäşlärenä birnä; bu birnä digännäre qız yağınnan birelä torğan büläkter. Ul qız yağınnan birelä torğan närsälärа barçası külmäk bula: xatın-qızğa bulsa, yaxşı sitsadan yäki yefäk materiädän, irlärgä häm külmäk yaxşı büzdän, sitsadan, polotnodan wä däxi qarçığraq xatınnarğa örpäk birälär. Wä häm kiäw qız qatınnan qaq-töş alıp qayta, qız yağınnan qaq-töş yasap cibärälär. Qaq-töş digännäre şuldır: mindäl töşen şikär belän, bal belän qatırıp, ber podnosqa yasıylar, baytaq zur bula; anıñ östenä törle qonfet sibälär, anıñ östenä qaq cäyep, ber podnosqa quyıp cibärälär. Ämma qaysı urtaraq xälle keşelär bu qaq-töşne yasıylar, qamırdan: bawırsaq itep yasıylar äwwäle, annan soñ anı podnosqa öyep bal belän qatıralar häm bayağı räweşçä östenä qonfet sibep, qaq belän yabıp yäki qaqnı üzaldına ber podnosqa quyıp cibärälär. [249]

Qaq-töş mäclese

Kiäw, qız qatına kerep çıqqaç, üzeneñ dus-işen, kürşe-qolanın cıyıp, wä mäxällä xalqın cıyıp, häm mullalarnı cıyıp,а ber mäcles yasıy. Ul mäclestä häm küp ğädäti aşlar bula. Bu mäclesne qaq-töş mäclese dip äytälär. Tämam aşnı birepа betergäç, iñ soñınnan qaq-töşne kiterälär bötene belän. Ul mäcleskä qaq-töşne kitergäç, ber fatıyxa qıylalar. Annanа soñ ul qaq-töşne mäxälläneñ möäzine watıp, mäclestäge xalıqqa öläşä, tälinkägä salıp härkem aldına quya. Ämma ğädättäа bu qaq-töş mäclesendä aqça salmaq yuq. Läkin bägze mulla cämäğäte öylänep, qaq-töş mäclese yasasa, riğaya qıylıpа aqça salalar, härkem xälenä kürä.

Baya häm äytkän idek, kiäw qız qatınnan bik yaxşı taqıya, külmäk-ıştan, çikmän, säğät alıp qayta Ч qız büläge. Elgäreа ul külmäkneñ yaqasın uqa belän çigep yasıylar ide, inde bu zamanda taşlanğan. Ul taqıya hiç bulmağanda unbiş-yegerme täñkälek bula, säğät yegerme biş täñkälek, härkemneñ xälenä kürä...* (* Monda qulyazmanıñ berniçä yulı töplägändä kiselep töşkän.)

Kilen töşermäk

Kiäw, qız qatında totaş dürt kiç yoqlap çıqqannan soñ, qız qatına kiç-kiç kenä barıp yöri. Annan soñ keçe atna kiç barıp yöri. Annan soñ atnadan atnağa qala. Xätta şulay itep bäğze kiäwlär dürt-biş yıl kiäwläp yörilär. Kiäw qıznı qayçağında üzeneñ öyenä alıp kilä, yänä atasınıñ öyenä iltep quya. Ni äytsäk tä, bu şähärdä kiäw qäderle bula. Annan soñ, baytaq kiäwläp yörgäç, kiäw qıznı üzeneñ öyenä bötenläy alıp kilä, urın-cire belän. Monı kilen töşerü dilär.

Bu waqıtta häm yeget öyendä kilen töşergän cirgä dip mäcles yasıylar Ч xatınnar mäclese. Kilen töşergändä qız artınnan baytaq närsälär kilä; ğädättä äwwäle kiäwneñ üzeneñ qızğa birgän közge, sandıq, yänä ul sandıqtan başqa niçä sandıq qıznıñ närsäläre bula: mamıq tüşäk, mamıq yastıq, dürt muyın mendäre, tışları yaxşı sitsadan yäki yefäk materiädän. Wä däxi yaxşı sitsa yurğan yäki yefäk yurğan, wä däxi çıbıldıq, çarşaw yaxşı sitsadan yäki yefäktän, wä däxi qıznıñ üzenä tieşle zatlar, wä däxi samowar, ike qomğan, ciz lägän, zur ike podnos, ike dyüjinä çınayaq, ike dyüjinä bal qaşığı kömeştän, ike dyüjinä çäneçke-pıçaq, niçä dyüjinä aş äsbabı, ike ciz podnos samowar astına, niçä dyüjinä salfetqa, berniçä eskäter,а berniçä sölge. Qız üzenä tieşle närsälärne atasınıñ öyendä ber dä qaldırmay, şunıñ öçen äytkännär лkitkän qızdan pumala qurqa╗ dip. [250]

Qayum Nasıyri. Saylanma äsärlär. 4 tomda. 3 tom. Tatar etnoğrafiäse materialları. Yolalar (qısqartılğan kileş). Qazan, Tatarstan kitap näşriätı, 2005 yıl